Бұл орайда саланы цифрландыру жобаларының азғантай уақыт ішінде толымды нәтижеге жетуі зор үлес қосып отыр. Бүгінде егістік пен мал шаруашылығының рентабельдігін арттыру, өнім сапасын жақсарту мен еңбек өнімділігін еселеу – басты мақсат. Ал оны іске асыру үшін озық цифрлық технологиялар мен жасанды интеллектіні кеңінен енгізу қажет.
Цифрландырудың елдің басты экономикалық драйвері – ауыл шаруашылығында кеңінен қолдану жөніндегі өзекті мәселелер Ақмола облысының әкімі Марат Ахметжановтың төрағалығымен өткен агроөнеркәсіп кешенін дамыту жөніндегі үйлестіру кеңесінің отырысында талқыға түсті. Әкімнің айтуынша, цифрландыру – ауылдың болашағын айқындайтын нақты стратегиялық бағыт болмақ.
Жиынды ашқан облыс әкімі Марат Ахметжанов аграрлы аймақтың астық жинау тарихында бұрын-соңды болмаған биылғы жетістігін ерекше атап өтті.
– Биылғы астық түсімі соңғы жылдардағы орташа көрсеткіштен бірнеше есе жоғары болды. Бүгінде облыс диқандары 7 миллион 600 мың тоннадан астам астық жинап өңірдің тарихында осыған дейін болып көрмеген өнім жинап отыр. Бұл – ауылдағы қарапайым диқан шаруалар мен еңбеккерлерінің маңдай тері мен қажырлы еңбегінің жемісі. Астық шығымдылығымен қоса, сапасы да көңілге қонымды. Бұл ауыл шаруашылығымен айналысатын аймақ шаруаларының жағдайын түзеп қана қоймай, елдің әл-ауқатын көтеруге де елеулі ықпалын тигізбек, – деді өңір басшысы.
Бұл рекордтық көрсеткішке қол жеткізуге мемлекет тарапынан көрсетілген жүйелі қолдау айрықша ықпал еткенін атап өткен жөн. Мәселен, «Кең дала–2» бағдарламасы аясында облыс шаруаларына 118 миллиард теңге жеңілдетілген несие берілген. Кепілді мүлік жеткіліксіз болған жағдайда кепіл ретінде облыс әкімдігі тікелей қолдау білдірген.
Осылайша, аймақтағы бірқатар іргелі шаруашылықтардың машина-трактор паркі де жаңарып, мыңнан астам техника лизинг арқылы алынған. Сонымен қатар тыңайтқыштар көлемі үш есеге артқан. Нәтижесінде, астықтың 85 пайызы жоғары сапалы класқа жатқызылды. Келер жылға қажетті тұқым қоры толық қамтамасыз етіліп, жоғары репродукциялы тұқым үлесі де айтарлықтай өскені мәлім болды.
– Биыл ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы көлемін 1,3 триллион теңге деңгейіне жеткізу жоспарланып отыр. Бұл соңғы үш жылдағы өсімді үш есеге жуық арттырады. Демек, Ақмола облысы – аграрлық саладағы нағыз көшбасшы өңірге айналып отыр, – деді әкім Марат Ахметжанов.
Жасанды интеллект – диқанның «ақылшысы»
Жиында ауыл шаруашылығы саласындағы цифрландырудың нақты нәтижесін «Дихан Плюс» ЖШС басшысы Денис Швайбович бөлісті. Оның айтуынша, аталған кәсіпорын өндірістік процестерінің 80 пайызын цифрлық форматқа көшіріп үлгерген.
Қазір мұнда техника қозғалысы, жанар-жағармай көлемі, тыңайтқыш пен тұқым есебі, өнім сапасы мен қоймадағы айналымның барлығы дерлік электронды жүйемен бақылауға көшкен.
– GPS-трекерлер мен электронды жанармай құю жүйесі адами факторды толығымен жойды. Нәтижесінде, еңбек өнімділігі 40–50 пайызға дейін артып отыр. Бұрын тоғыз егіс кешені жұмыс істесе, қазір тек бесеуі ғана жеткілікті. Жасанды интеллект жұмыс күші мен ресустарды да үнемдеуге елеулі ықпалын тигізіп отыр, – дейді шаруашылық басшысы.
Ал ең қызығы, жасанды интеллекті мүмкіндіктері арқылы шаруалар осыған дейін аса күрделі болып келген бірнеше жылғы нәтижеге талдау жасағаны мәлім болды. Өңір әкімінің бастамасымен IT-компания мамандары «Дихан Плюс» шаруашылығындағы 60 егістік алқаптың сегіз жылдық дерегін жасанды интеллект жүйесіне енгізіп, егжей-тегжейлі сараптап талдау қорытындысын шығарды.
Бағдарлама әр алқап бойынша өнімділікті арттыру жолдарын, топырақ құрамындағы әлсіз тұстарды, тыңайтқыш мөлшерін және егу схемасын толықтай ұсынған. Егер ұсыныстар толық орындалса, әр гектардан 3–4,8 центнерге дейін қосымша өнім алуға болатыны анықталды.
– Бұндай ауқымды талдауды әдетте бірнеше агроном бір ай бойы жүргізетін еді. Ал жасанды интеллект мұны бірнеше сағат ішінде ғана орындап берді, – деп атап өтті Денис Швайбович.
Аймақ басшысы бұл бастаманы пилоттық жоба ретінде бағалап, келешекте барлық шаруашылықтарды осындай цифрлық жүйеге кезең-кезеңімен көшіру қажеттігі көзделіп отырғанын жеткізді.
Кеңесте көтерілген аса өзекті тақырыптың бірі – аграрлық кадрлардың аса тапшы болып кеткендігі жөнінде болды.
Аймақта аграрлық салаға оқытатын ондаған колледждер мен оқу орындары бар болғанымен, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары жұмысшы күшіне аса зәру болып шықты. Әкім бұл бағытта оқу орындары мен шаруашылықтар арасында ынтымақтастық орнату қажеттігін ерекше атап өтті.
– Студенттерді егін орағы кезінде есепші, техникалық көмекші ретінде тәжірибеге тартуға болады. Бұл болашақ жас мамандарға әрі тәжірибе, әрі қосымша мол табыс көзі болады, – дейді облыс әкімі.
Ал әйгілі аграрий, «Родина» агрофирмасының директоры Иван Сауэр білімсіз инновация болмайтынын атап өтті:
– Мен институттан кейін бригадир болып жұмыс істедім, жыл сайын емтихан тапсыратынмын. Инженер болғанда – жылына екі рет. Қазір де үйренуді тоқтатқан жоқпын. Себебі білімсіз жаңа технологияны игеріп шығу мүмкін емес. Ал шетелден маман шақыру аса үлкен қателік. Олар тек уақытша келіп-кетеді. Ал біздің жерге, халқымызға деген жауапкершілігі болмайды. Сондықтан бірінші кезекте өз мамандарымызды оқытып, олардың іс жүзінде жергілікті кәсіпорындарда тәжірибеден өтіп, кейін дәл сол кәсіпорындарда қызмет етуіне мүмкіндік туғызу қажет, – дейді Иван Сауэр.
Жалған фермерлерге тосқауыл қажет
Жиында тағы бір өткір мәселе – мемлекеттік субсидиялардың тиімділігі жайы да сөз болды. Атап айтқанда, оңай олжаға қарық болғысы келген кейбір пысықай шаруашылықтар миллиардтаған қаржы алып, өнімділігі мен салық төлемдері аса төмен күйінде қалған. Бұл туралы әкім де, ардагер аграрлық шаруашылық иелері де ашық айтты.
– Көп жағдайда қағаз жүзінде бәрі жақсы. Ал іс жүзінде гектарынан үш-ақ центнер ғана өнім алатын немесе сиырынан үш литр ғана сүт сауатын шаруалар бар. Бұларға субсидия емес, жермен айналысуға мүлде тыйым салу керек, – дейді Иван Сауэр.
Марат Ахметжановтың айтуынша, жасанды интеллект бұл бағытта үлкен ауқымда қолданыла бастаған. Цифрландыру жүйесіндегі жаңа технология көмегімен мемлекеттік қолдау алған барлық шаруашылықтардың көрсеткіштері сараланғанда нақты «көшбасшылар» мен «аутсайдерлер» толықтай анықталып отыр.
Көшбасшылар қатарында «Родина», «Петровское» сияқты іргелі шаруашылықтар болса, артта қалғандар арасында «Азат Агро» және «Агро Сфера» сияқты шаруашылықтар мәлім болды.
Фермерлер сондай-ақ «Азық-түлік келісімшарт корпорациясының» жұмыс принципін жетілдіру жөнінде де бірқатар маңызды ұсыныстарын айтты. Олардың мәліметінше, егер экспорттық жоспарлар мен бағалар алдын ала белгілі болса, шаруалар өндіріс көлемін нақты болжауға мүмкіндік алар еді.
Жиынды қорытындылаған облыс әкімі ауыл шаруашылығын цифрландыру өнімнің көлемімен қатар, саладағы нақтылық пен ашықтыққа да зор ықпалын тигізетінін атап өтті.
– Алдымыздағы басты міндет – ауыл шаруашылығы саласын заманауи цифрлық технологиялар негізінде дамыту болып отыр. Тиімділік, ашықтық, өнім сапасы – бәрі автоматтандыру мен нақты есепке байланысты. Цифрландыру тек үнем емес, бұл бәсекеге қабілеттіліктің басты шарты болмақ, – дейді Марат Ахметжанов.
Әкімнің айтуынша, Ақмола облысының ең үлкен артықшылығы – кең нарық пен өнім сапасы, ендігі мақсат сол әлеуетті инновация арқылы еселеу болып отыр.
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы
