Aikyn.kz соңғы жылдардағы жастардың жоғары білім іздеп, шетелдік университеттерді таңдау себептерін сараптайды.
2023 жылы шетелде білім алып жатқан қазақ студенттерінің жалпы саны 91,2 мыңға жетті. Фото linkedin.com сайтынан алынды. Авторлығы: Eruditio Fairs аккаунты
Жаһандық тенденцияларға сәйкес, қазақ жастарының шетелдерден білім мен ғылым іздеуі күшейіп келеді. Бүгінгі жастар шетелдік университеттерді тек академиялық бедел үшін емес, мансаптық әлеует, мәдени әртүрлілік және өмір сапасы тұрғысынан таңдайтынға ұқсайды.
Тәуелсіздік жариялағаннан кейінгі онжылдықта қазақ студенттерінің шетелде білім алуға деген ұмтылыстары өсіп келеді. Бұл үрдіс пандемия кезінде аздап бәсеңдеп, қазіргі таңда қайтадан қарқын ала бастады. Жоғары білім саласындағы уәкілетті органның деректеріне сәйкес, 2023 жылы шетелде білім алып жатқан қазақ студенттерінің жалпы саны 91,2 мыңға жуықтады. Бұл көрсеткіш 2010 жылдардағыдан екі есеге жуық көп.
ЮНЕСКО Статистика институтының жаңартылған деректеріне сәйкес, Қазақстан шетелде оқитын студенттер саны бойынша әлемде тоғызыншы орынды иеленген.
Әлемдегі халқы ең көп екі ел – Қытай мен Үндістанда шетелде білім алып жатқан студенттердің саны ең жоғары. Қытайда шетелде оқып жүрген студенттер саны 1 миллионнан (1 021 мың) асады, ал Үндістанда бұл көрсеткіш 508,2 мың студентке жеткен. Бұлардан кейінгі орындарда Вьетнам (137 мың), Германия (126,4 мың) және Өзбекстан (109,9 мың) орналасқан.
Ұлыбританияның беделді университеттерінде білім алу – академиялық мәртебе ғана емес, сонымен қатар халықаралық еңбек нарығына тікелей жол. Фото pba.edu сайтынан алынды
Қазақ жастарының жиі таңдайтын елдері қатарында мына елдер мен университеттер бар. АҚШ – әлемдік рейтингтерде үздік орындардан көрінетін жоғары оқу орындары, академиялық еркіндік пен зерттеу мүмкіндіктері үшін қазақ жастары арасында жоғары сұранысқа ие. Гарвард, MIT, University of Chicago және UC Berkeley секілді оқу орындарын қазақ студенттері тұрақты таңдайды.
Ұлыбританияның Оксфорд пен Кембридж, LSE және UCL сынды университеттерінде білім алу – академиялық мәртебе ғана емес, сонымен қатар халықаралық еңбек нарығына тікелей жол деп саналады.
Германия мен Нидерланды – тегін немесе қолжетімді оқу ақысы, ағылшын тіліндегі бағдарламалардың кеңеюі және техникалық мамандықтар бойынша күшті базасымен тартымды.
Оңтүстік Корея, Жапония және Қытай – әсіресе STEM бағытында және халықаралық қатынастар, тіл және мәдениет салаларында танымал.
Сондай-ақ, Ресей мен Түркия сияқты жақын елдер де өзектілігін жоғалтқан жоқ. Ресейде негізінен техникалық мамандықтарға қызығушылық жоғары болса, Түркия мәдени және тілдік жақындықтың арқасында гуманитарлық салаларда сұранысқа ие.
Компьютерлік ғылымдар және ақпараттық технологиялар қазақ жастарының қызығушылығын туғызған жаңа бағыттар. Фото hicom-asia.com сайтынан алынды
Қазіргі таңда қазақ студенттері шетелде білім алуда айқын стратегиялық бағыттарды ұстанады. Мемлекеттің саясаты да бұл жерде шешуші рөл атқаруда. Ең танымал мамандықтар қатарында:
Экономика және қаржы – LSE, Warwick, University of Toronto, NYU сияқты университеттер бұл салаларда әлемдік көшбасшы болып табылады. Жаһандық қаржы орталықтарында тәжірибе жинау болашақ мансап үшін үлкен артықшылық береді.
Компьютерлік ғылымдар және ақпараттық технологиялар – Google, Microsoft, Meta сынды алпауыттармен серіктестіктегі бағдарламалар, практикалық зертханалар және стартап мәдениеті бұл бағытты тартымды етуде.
Инженерия және жаратылыстану ғылымдары бойынша Германия мен Жапониядағы техникалық университеттер жоғары стандарттарымен танымал. Соңғы жылдары қазақ студенттері машина жасау, электротехника және биомедициналық инженерияға қызығушылық таныта бастаған.
Медицина және биотехнология – Чехия, Венгрия және Оңтүстік Корея медициналық университеттері де қазақ талапкерлерін тартуда.
Айта кету керек, білім алу мақсатында шетелге шығатын студенттер көбіне болашақ мансаптарын халықаралық нарықпен байланыстырып, тек академиялық біліммен шектелмей, жұмыс тәжірибесіне де аса мән береді.
Қазақстанда шетелдік білім алуды қолдау мақсатында «Болашақ» халықаралық стипендиясы маңызды рөл атқарып келеді. 1993 жылдан бері 12 мыңнан астам азамат аталған бағдарлама бойынша әлемнің үздік университеттерінде білім алды. Бүгінде бағдарлама магистратура және докторантура деңгейін қамтиды. Алайда соңғы жылдары мемлекеттік бағдарламадан тыс, жеке қаржысы есебінен оқитын студенттер саны да өсуде. Бұл тренд әсіресе орта деңгейдегі әлеуметтік топтың шетелдік білімге деген қолжетімділігінің кеңейгенін көрсетеді.
Жоғары білімді тек академиялық таңдау ғана емес, сонымен қатар инвестициялық шешім ретінде де қарастырған дұрыс. Шетелде білім алған жастардың айтарлықтай бөлігі оқу аяқталған соң сонда қалып, халықаралық еңбек нарығына қосылады.
Бұл үрдіс «brain drain» ретінде сыналса да, сарапшылар мұны «интеллектуалдық капиталдың жаһандануы» деп бағалайды. Себебі шетелде жұмыс тәжірибесін жинақтаған жастар кейін елге оралып, жинақтаған білімін ұлттық дамуға бағыттай алады.
Қазақ жастары шетелде білім алуды таңдағанда тек беделді диплом алу үшін емес, жаңа мүмкіндіктерге қол жеткізу және заманауи салаларда кәсіби бәсекеге қабілетті болу үшін ұмтылатыны байқалады. Бұны білім беру моделіндегі трансформацияның, еңбек нарығындағы сұраныстың және жеке тұлғаның амбицияларының қиылысу нүктесі деп қабылдау керек.
Жаһандық білім нарығында Қазақстаннан шыққан талапкерлердің саны да, сапасы барған сайын жақсаруда. Бірақ бұл мүмкіндіктермен бірге жауапкершілікті де талап етеді. Ел ішінде сол білімді тиімді қолдану, ғылым мен өндірісті байланыстыру және елден тыс кеткен кадрлардың потенциалын жоғалтпау маңызды мәселе.
Сараптама, зерттеу мақала, күнделікті өзекті ақпаратты «Айқынның» TELEGRAM арнасынан табасыз.
