Aikyn.kz африкалық тектоникалық плиталардың қозғалуына әсер ететін күшті bgr.com сайтының материалына сүйеніп, түсіндіреді.
Шығыс Африка рифті жүйесі – Жердегі ең ірі және белсенді континенттік жарық. Фото greedysouth.co.zw сайтынан алынды
Күшейіп келе жатқан африкалық суперплюм – құрлықтың терең астынан жоғары көтеріліп, жарықтар мен жанартаулық белсенділік туындатып отыр.
Бұл алып ыстық тау жынысының колоннасы, Жер ядросы мен мантиясының шекарасынан жоғары көтеріліп, жер қыртысын соншалықты қатты итеруде. Қыртыс жарылып, Шығыс Африка рифті жүйесі (EARS) бойында жанартаулық процестер тудырады. Жаңа геохимиялық талдау бұл суперплюм енді тек теория емес екенін көрсетіп отыр. Ол мыңдаған шақырымға созылған із қалдырған.
Шығыс Африка рифті жүйесі – бұл Қызыл теңізден (солтүстікте) Мозамбикке дейін (оңтүстікте) 3200 шақырымнан астам қашықтыққа созылатын жарық аймағы. Бұл – Жердегі ең ірі және белсенді континенттік жарық. Мұнда Шығыс Африка астындағы тектоникалық плиталар бір-бірінен ажырап жатыр. Бұл үдеріс ландшафтта терең аңғарлар түзеп, жиі жер сілкіністері мен жанартау атқылауларына әкелуде.
Ғалымдар бұл орасан зор ығысу күшін не қозғайтыны жөнінде бұрыннан пікірталас жүргізіп келген. Енді жарық аймағының бірнеше нүктесінде анықталған терең мантиялық газдар – бұл процестің Жер қойнауынан көтеріліп жатқан қызу ағынмен байланысты екенін дәлелдеген.
Африкалық суперплюм әлдеқайда кең әрі қуатты. Фото jpost.com сайтынан алынды. Авторлығы: Reuters
Кениядағы Мингай геотермалдық алаңында жүргізілген соңғы зерттеулерде ғалымдар неон изотоптарындағы ерекше химиялық қолтаңбаларды анықтады. Бұл сигнатуралар Жердің терең мантиясындағы газдарға сәйкес келеді. Дәл осындай сигнатуралар Қызыл теңіз бен Малави сияқты бір-бірінен алыс орналасқан жанартаулық жыныстардан да табылған.
Деректер осы аймақтардың астында жатқан бірыңғай алып қайнар көз – Африкалық суперплюм бар екенін көрсетеді. Бұл материал Жер астынан 2900 шақырым тереңдіктен көтеріліп, қыртысқа қысым түсіреді. Нәтижесінде жарық пайда болады.
Гавайидегі тар плюмге қарағанда, Африкалық суперплюм әлдеқайда кең әрі қуатты. Ол көтерілген сайын Жердің сыртқы қабаты – литосфераны қыздырып, әлсіретіп, жарықтар пайда болу ықтималдығын арттырады. Ғалымдардың айтуынша, дәл осы қысым Африка плитасын жарып, жанартау белсенділігіне және болашақта жаңа мұхит пайда болуына себеп болуы мүмкін.
Бұл үдеріс миллиондаған жылдарға созылғанымен, қазірдің өзінде Жер бедерін өзгертіп жатыр. Аңғарлар тереңдеп, көлдер түзіліп, жанартаулар пайда болуда. Ақыр соңында, Шығыс Африканың бір бөлігі бөлініп, жаңа континентке айналуы мүмкін. Жер астының күші – уақыт өте келе құрлықты мүлде жаңа формаға айналдыруы мүмкін.
Сараптама, зерттеу мақала, күнделікті өзекті ақпаратты «Айқынның» TELEGRAM арнасынан табасыз.