Gizmodo сайтына сұхбат берген америкалық сенатордың басты ойларын Aikyn.kz ұсынады.
Вермонт сенаторы ЖИ технологиясы жалақыны төмендетіп, кәсіподақтарды әлсіретіп, тек миллиардерлерді одан әрі байыту үшін қолданылуы мүмкін дейді. Фото vox.com сайтынан алынды. Авторлығы: Getty Images DC. Sarah Silbiger
Жасанды интеллект бұрын-соңды болмаған өнімділік пен байлықты уәде етуде. Ал сенатор Берни Сандерс (Bernie Sanders) үшін басты мәселе – бұл технология әлемді өзгертеді ме, жоқ па дегеннен гөрі, бұл өзгерістен кім ұтады деген сұрақ. Еңбекші халықтың құқықтарын табанды түрде қорғап жүрген саясаткер ретінде Берни Сандерс ЖИ-ді жай ғана технологиялық серпіліс емес, корпоративтік ашкөздік пен теңсіздікке қарсы күрестегі жаңа майдан ретінде қабылдайды.
Gizmodo басылымына берген сұхбатында Вермонт сенаторы жақында әлемдік деңгейдегі жетекші ЖИ сарапшылардың бірімен сөйлескенін айтып, бұл технология жалақыны төмендету, кәсіподақтарды әлсірету және миллиардерлер таптарын одан әрі байыту үшін қолданылуы мүмкін деген алаңдаушылығын білдірген. Сондай-ақ ол ЖИ-дің адамзаттың психикалық денсаулығына ықпалына қатысты уайымын білдірген. Адамзат өзі жасаған технологиясын бақылаудан шығарып алуы мүмкін деген саладағы жетекші ой иелерінің «ақырзамандық сценарийіне» тоқталады.
Сұхбат нақтылық үшін өңделіп, сұрақ-жауап форматында ұсынылған. Aikyn.kz америкалық заң шығарушының жауаптарында айтылған ойлардың қазақ аудиториясына да аса маңызды екенін ескеріп, оның аудармасы толық беріліп отыр.
Берни Сандерс: «Мен жаңа технологияның пайдасын тек байлар емес, қарапайым еңбек адамдары да көргенін қалаймын». Фото thenation.com сайтынан алынды. Авторлығы: AP / Olivier Douliery
Gizmodo: Сенатор, сіз бұрыннан бері жұмысшылардың мүддесі үшін күресіп келесіз. Жасанды интеллектпен қалыптасып келе жатқан жаңа экономика жағдайында, сіздіңше, еңбек нарығы қалай болуы керек?
Сенатор Сандерс: Бұл өте орынды сұрақ, оған дәл қазір нақты жауап бере аламын деп айта алмаймын. Бірақ мынаны айтар едім. ЖИ туралы пікірталастарда жиі ескерілмей қалатыны – соңғы 50 жылда біз еңбек өнімділігінің орасан зор өсімін көрдік. Алайда бұл өнімділіктің бар пайдасын технологияны жасаған корпорациялар мен компаниялар иеленді. Шын мәнінде, нақты инфляцияны есептесек, бүгінде жұмысшылар бұрынғыдан аз табыс табады. Ал ЖИ енгізілген соң, бұл өнімділіктің жаңа табысы тағы да тек жоғары жақтағы адамдардың қолына тиюі мүмкін. Осы мені қатты алаңдатады.
Ең алдымен айтарым: технология мен жасанды интеллектінің өзі жаман не жақсы емес. Мәселе басқада. Оны қалай пайдаланамыз және одан кім пайда табады? Егер біз саяси тепе-теңдікті өзгертпесек, бұл пайданы билік басындағылар иеленіп, қарапайым жұмысшылар тағы да шеттетілетін болады. Бұл мен үшін ең маңызды проблема. Мен бұл жаңа технологияның пайдасын тек байлар емес, қарапайым еңбек адамдары да көргенін қалаймын.
Тарихта, адамзаттың бар болмысында, адамдар тірі қалу үшін тамақ іздеп, жер жыртып, өнім өсірумен айналысты. Енді ЖИ мұның бәрін өзгертеді. Біз технологияның нәтижесінде қарапайым адамдардың болашағы жақсарғанын, олардың өмірі жайлы және қауіпсіз болғанын қалаймыз. Бұл пайда тек элита үшін болмауы тиіс.
Gizmodo : Америкалық жұмысшылар осы өтпелі кезеңде артта қалып қоймас үшін қандай қорғау шаралары қажет?
Сенатор Сандерс: Біз бұл мәселеге нақты жауап табуымыз керек. Қазірдің өзінде кейбір кәсіподақтар бұл жөнінде келіссөздер жүргізе бастады. Егер сіздің жұмысыңыз ЖИ көмегімен өнімдірек болса, мен сіздің бұл өнімділіктен нақты пайда көргеніңізді қалаймын.
Бұл не деген сөз? Бұл жұмыс аптасының ұзақтығын 32 сағатқа дейін қысқарту, бірақ жалақыны төмендетпеу дегенді білдіреді. Біз дәл осы үшін күресіп келеміз. Тағы да қайталап айтамын. Бастысы – өнімділіктің артуынан тек бас директорлар ғана емес, жұмысшылар да ұтсын. Қазір, өкінішке қарай, жағдай олай емес. Мұны өзгерту керек.
Компания басшысы «мен бұл процестерді автоматтандырдым, енді маған аз қызметкерлер керек» десе, не істеу керек? Иллюстрация verdict.co.uk сайтынан алынды. Авторлығы: Shutterstock / Stokkete
Gizmo do : Егер компания басшысы «мен бұл процестерді автоматтандырдым, енді маған аз қызметкерлер керек» десе, не істеу керек?
Сенатор Сандерс: Дәл солай. Біз бұл технология тек басшыларға ғана емес, қарапайым жұмысшыларға да пайда әкелетінін қамтамасыз етуіміз керек. Егер компания ЖИ жасап, соның арқасында жұмысшылар тиімдірек жұмыс істей алатын болса, онда жұмыс уақыты да қысқаруы керек. Бірақ еңбекақы азаймауы тиіс.
Мен экономика мен жұмыс орындарының қысқаруынан бөлек, тағы екі маңызды мәселеге алаңдаймын. Олар – адамдардың психикалық денсаулығы мен жалпы амандығы.
Gizmodo: Бұнымен не айтқыңыз келіп тұр, сенатор?
Сенатор Сандерс: Адамдар күн сайын жасанды интеллект пен робототехникамен көбірек қарым-қатынас жасауда. Бұл психикалық денсаулық пен жалпы амандыққа қалай әсер етеді?
Егер сіз күні бойы тек чат-ботпен сөйлесіп, достарыңызбен не отбасыңызбен тілдеспесеңіз, не болады? Қандай проблемалар туындайды?
Біз Американың өзінде жастардың көпшілігіне басқа адамдармен бетпе-бет қарым-қатынас жасау қиын болып жатқанын білеміз. Олар тым көп уақытын интернетте өткізеді. Тіпті, технология саласының өкілдері: «Егер сіз достаса алмай жатсаңыз, жалғыз жүрсеңіз, чат-ботпен сөйлесіңіз, дос табасыз», – дейді. Меніңше, бұл адамдарға пайда әкелмейді.
Gizmodo: Кейде адамдар өз болмысын жоғалтып жатқандай сезіледі – ЖИ біздің қоғамдағы орнымызды, жеке тұлғалық болмысымызды жойып жатқандай…
Сенатор Сандерс: Сіз мынандай сөз тіркесін білесіз бе: «Операция сәтті өтті, бірақ пациент қайтыс болды» деген?
Бұл жағдай тура сондай. Жүйе тамаша жұмыс істейді, технология дамуда. Сіз мынаны да істей аласыз, ананы да жасай аласыз. Бірақ осы дамудың ішінде адамдар өз орнын жоғалтып, бұрынғыдан бетер бақытсыз, психологиялық тұрғыда әлсіз, жалғыз болып барады.
Сондықтан біз технология адамдарға нақты пайда әкелуін, яғни экономикалық қана емес, эмоционалдық тұрғыда да қолдау көрсететінін қамтамасыз етуіміз керек. Бұл негізгі қозғаушы күшке айналуы тиіс.
Сенатор: «Технологиялық дамудың ішінде адамдар өз орнын жоғалтып, бұрынғыдан бетер бақытсыз, психологиялық тұрғыда әлсіз, жалғыз болып барады». Фото stern.de сайтынан алынды. Авторлығы: Imago Images / lZUMA Press Wire
Gizmodo: Осы мәселелер жөнінде технология компанияларының басшыларымен немесе сарапшылармен сөйлестіңіз бе?
Сенатор Сандерс: Иә, мен компания басшыларымен сөйлестім. Айтқаныңыз орынды. Екі сағат бұрын ғана әлемдегі жетекші ЖИ сарапшыларының бірімен телефон арқылы сөйлестім. Оның атын айтпай-ақ қояйын.
Gizmodo: Ол сіздің алаңдаушылығыңызды бөлісе ме? Қандай да бір шешім ұсынды ма?
Сенатор Сандерс: Сарапшылардың көзқарасы әртүрлі. Мәселен, мен кеше бір маманмен сөйлестім, бірақ оның көзқарасы мүлде басқа болды.
Бірнеше маңызды тақырып бойынша пікірталас бар. Біріншіден, ЖИ-дің экономикаға әсері. Кейбіреулер бұл жаппай жұмыссыздыққа әкеледі дейді. Мен бұл пікірмен келісемін.
Басқалары: «Жоқ, соншалықты емес, жаңа жұмыс орындары пайда болады. Бұл бұрынғы технологиялық революциялар сияқты өтеді», – дейді. Олар: «Бір жұмыс кетсе, басқа жаңа жұмыс орны пайда болады» дейді. Меніңше, бұл жағдай бұрынғы технологиялық революциялармен салыстырғанда әлдеқайда күрделі.
Екіншіден, бұл – фантастика емес. Бүгін ғана сөйлескен ЖИ сарапшысы сияқты өте білімді адамдар технологияны адамдар бақылаудан шығарып алуы мүмкін деп қатты алаңдап отыр. Яғни, жасанды интеллект қоғамды басқарып кетуі мүмкін. Біз оны емес, ол бізді басқаратын болады. Бұл – шын мәнінде «ақырзаман сценарийі». Және бұл – сала мамандары арасында шынайы алаңдаушылық туғызып отырған мәселе.
Сенатор Берни Сандерс – олигархтармен белсенді күресіп жүрген саясаткерлер. Фото en.wikipedia.org сайтынан алынды. Авторлығы: Gage Skidmore
Gizmodo: Жалпы, сіз ЖИ-ге қатысты оптимистсіз бе, әлде пессимистсіз бе?
Сенатор Сандерс: Бұл кеңірек сұрақ. Қазір АҚШ тарихындағы ең нашар президент билікке келіп отыр. Әлемнің түкпір-түкпірінде демократия қауіпке ұшырауда. Біз Украинадағы, Газа секторындағы соғысты көріп отырмыз. Адамзат үшін бұл жақсы кезең емес деп ойлаймын.
Бірақ мен үміттенемін. Адамзат талай сынақты өткерді, біз жағдайды өзгерте аламыз. Соның ішінде, ЖИ мен робототехниканың мүмкіндіктерін адамдардың өмірін жақсартуға пайдалана аламыз. Біз кедейлікті жоя аламыз. Барлық адамдарға лайықты өмір сүру деңгейін қамтамасыз ете аламыз. Бұл – қолжетімді мақсат.
Бірақ қазіргі таңда процесті миллиардерлердің ашкөздігі басқарып тұр. Біз болашақты халықтың өзі басқаруы үшін күресуіміз керек.
Gizmodo : Соңғы сұрақ: ЖИ-ді кәсіподақтарды нығайту мен еңбек құқықтарын қорғау үшін пайдалануға бола ма, әлде ол табиғаты жағынан ұйымдасқан еңбекке қауіп төндіре ме?
Сенатор Сандерс: Меніңше, қазірше ЖИ көбірек қауіп төндіруде. Бұл мағынада ЖИ АҚШ-тың 1970 жылдардағы зиянды сауда саясаты сияқты қолданылып жатыр.
Яғни, жұмыс беруші былай дейді: «Жалақыны қысқартайық. Немесе денсаулық сақтауға көбірек төлеңіздер. Әйтпесе, бізде роботтар бар. Бізде сіздің орныңызды басатын ЖИ бар. Таңдау өзіңізде: не аз жалақыға көнесіз, не жұмыстан кетесіз».
Сондықтан біз кәсіподақ қозғалысын жұмылдырып, ЖИ-ден туындаған қауіптерге қарсы нақты және батыл күрес жүргізуіміз керек. Еңбекшілердің құқығы қорғалуы тиіс.
Қысқаша анықтама
Берни Сандерс – 2007 жылдан бері Вермонт штатынан АҚШ сенаторы қызметін атқарып жүрген америкалық саясаткер. Ол 1981 жылдан бері әртүрлі мемлекеттік қызметтер атқарған тәуелсіз саясаткер және өзін демократиялық социалист ретінде сипаттайды.
2016 жылы Берни Сандерс Демократиялық партиядан президенттікке үміткерлердің бірі болды. Оның ұсынған саясаты экономикалық теңсіздікті азайтуға, әлеуметтік қолдауды күшейтуге және жұмысшылардың құқықтарын кеңейтуге бағытталған.
Сараптама, зерттеу мақала, күнделікті өзекті ақпаратты «Айқынның» TELEGRAM арнасынан табасыз.
