Денсаулық – қоғамның басты байлығы. Халықтың өмір сүру ұзақтығы мен сапасы тек қана медициналық қызметке емес, әлеуметтік жағдайына, өмір салтына және тұрмыс ерекшелігіне де байланысты. Қазақстан жағдайында бұл мәселе айқын байқалады: қала мен ауыл тұрғындарының өмір сүру салты мен денсаулық деңгейінде елеулі айырмашылық бар. Қала – дамыған медициналық орталықтар мен заманауи өмір салтының мекені болса, ауыл – табиғатқа жақын, бірақ инфрақұрылымы әлсіз орта. Бұл ерекшеліктер халық денсаулығына әртүрлі ықпал етеді.
Медициналық қызмет қолжетімділігі. Қалаларда медициналық инфрақұрылым айтарлықтай дамыған. Заманауи ауруханалар, диагностикалық орталықтар, мамандандырылған дәрігерлер және жедел жәрдем жүйесі тұрғындарға қолжетімді. Скринингтік тексерістер жиі өткізіліп, науқастар ауруды ерте анықтап, уақытылы ем қабылдай алады.
Ал ауылдық жерлерде жағдай өзгеше. Мұнда дәрігер мамандардың тапшылығы байқалады, білікті мамандар көбіне қалада қалады. Дәрі-дәрмек пен медициналық құрал-жабдық жетіспеушілігі де жиі кездеседі. Көп жағдайда ауыл тұрғындары дер кезінде қажетті медициналық көмек ала алмай, ауру асқынып барып қана дәрігерге жүгінеді. Бұл – денсаулық көрсеткіштерінің төмендеуіне басты себептердің бірі.
Өмір салты мен тамақтану ерекшеліктері. Қала тұрғындарының өмір салты негізінен отырықшы. Кеңседе ұзақ уақыт отырып жұмыс істеу, қозғалыстың аздығы – жүрек-қан тамырлары ауруларының, семіздіктің, қант диабетінің көбеюіне әсер етуде. Сонымен қатар қалада фастфуд, энергетикалық сусындар, газды сусындар секілді зиянды тағамдар мен сусындардың қолжетімділігі де денсаулыққа кері әсер етеді.
Ауыл тұрғындарының өмір салты, керісінше, физикалық тұрғыдан белсенді. Мал шаруашылығы, егіншілік пен қол еңбегі адамдарды қозғалыста ұстайды. Бірақ бұл жақта дұрыс тамақтану мәдениеті жеткілікті деңгейде дамымаған. Көбіне ет пен майға бай тағамдар күнделікті ас мәзірінде басым болады. Жаңа піскен көкөніс пен жеміс-жидек жыл бойы қолжетімді бола бермейді. Сондықтан ауылдағы адамдардың да ас қорыту, жүрек-қан тамырлары жүйесіне байланысты аурулары аз емес.
Психологиялық денсаулық. Қала тұрғындарының өмірі қарбалас пен бәсекеге толы. Жұмыс қарқыны, қаржылық қиындықтар, көлік кептелістері мен әлеуметтік қысым жүйке жүйесіне салмақ түсіреді. Қаладағы адамдардың арасында күйзеліс, ұйқысыздық, жүйке аурулары жиі кездеседі.
Ауылда табиғатқа жақындық адамға психологиялық тұрғыда жеңілдік беретіндей көрінгенімен, мұнда да басқа қиындықтар бар. Жұмыссыздық, тұрмыс тапшылығы, әлеуметтік мүмкіндіктің аздығы ауыл тұрғындарының көңіл-күйіне кері әсерін тигізеді. Кейбір жағдайда бұл ішімдікке әуестікке немесе өзге де зиянды әдеттерге әкеліп соғады.
Денсаулық сақтау мәдениеті. Қала тұрғындары ақпаратқа қолжетімділіктің арқасында денсаулыққа қатысты мәліметті көбірек біледі. Интернет, әлеуметтік желілер, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы әркім өз денсаулығына қатысты кеңес алып, алдын алу шараларын жасай алады.
Ауылда жағдай басқаша. Мұнда әлі күнге дейін халықтық ем-домға сену басым. Кейде ауруды дер кезінде емдемей, асқынған соң ғана дәрігерге қаралу кең таралған құбылыс. Бұл өз кезегінде денсаулықты сақтау мәдениетінің төмендігін көрсетеді.
Қорыта айтқанда, ауыл мен қала тұрғындарының денсаулық жағдайындағы айырмашылық олардың тұрмыс салты, әлеуметтік жағдайы және медициналық қызметке қолжетімділігіне тікелей байланысты. Қаланың артықшылығы – заманауи медициналық мүмкіндіктер мен ақпаратқа қолжетімділік болса, ауылдың артықшылығы – табиғатқа жақын белсенді өмір салты. Алайда екеуінде де өзіндік проблемалар бар.
Бұл айырмашылықты азайту үшін ауылдық медициналық инфрақұрылымды дамыту, мамандарды тарту, салауатты өмір салтын насихаттау, психологиялық қолдау орталықтарын ашу аса маңызды. Денсаулық сақтау – тек медицина саласының емес, бүкіл қоғамның ортақ жауапкершілігі.
