Оның 41-і теміржол тұйығында болса, 14-і қойма ішінде орналасқан. Ал жалпы облыс қоймаларындағы қор 29 мың тонна, оның ішінде 11 мың тоннасы Қарағанды қаласының өзінде өндіріледі.
Қарағанды бойынша бекітілген көмір бағасы бар. «Шұбаркөл» көмірінің тоннасына орташа құны – 19 100 теңге, «Кузнецк» көмірінің тоннасы – 16 500 теңге, ал «Майкүбінікі» – 16 000 теңге шамасында. «Шұбаркөл» көмірі Қарағандының өз басында 15 500-15 800 теңге аралығында саудаға түсуде.
Дегенмен баға тұрақсыздығы да байқалады. Қала маңындағы елді мекендерге көмір арзан бағаға жеткізілсе, қашық ауылдарға сәл қымбатқа тасымалданады. Былайша айтқанда, көмірдің бағасына отынның сапасынан гөрі жолдың алыстығы әсер етіп отыр. Көмір бағасының өзгеруіне тасымалдау нүктелерінің қашықтығы да әсер етеді. Мысалға, Нұра, Ақтоғай аудандарына вагон-вагон көмір таситын теміржол тұйығы жоқ.
– Құнның қалыптасуына, ең алдымен, логистика ықпал етеді. Біздің өңір көмір өндірісінде озық технологияларды қолданады. Жылыту маусымы жақындап қалғандықтан әр өндіріс ошағын жіті бақылаудан өткізіп жатырмыз. Баға тұрақтылығы мен халықты отынмен қамтамасыз ету – қатаң бақылауда, – дейді облыстық кәсіпкерлік және индустрия басқармасы басшысының орынбасары Ақдидар Рымбек.
Аймақ тұрғындарына сапалы көмір жеткізіп отырған негізгі қойманың бірі – Пришахтинскідегі «ПСВ86» ЖШС айлағы. Мұнда жыл бойы «Шұбаркөл» көмірі саудаланады. Бұл отынның басқа отындардан айырмашылығы – қызуы қатты әрі күлі аз.
Қоймада қазірдің өзінде шамамен 5 мың тонна көмір бар. Бұған қоса, тәулігіне тағы 500 тоннаға жуық жеткізіліп отырады. Күн сайын мұнда облыс аумағының әр түкпірінен жүк көліктері үздіксіз келіп, кезекпен көмір тиеп әкетіп жатыр.
– Біздің қойма жыл он екі ай жұмыс істейді. Жаз мезгілінде де көмірге сұраныс жоғары. Монша жағып, табыс табатындардың барлығы біздің көмірімізді тұтынады. Біздегі қызу жұмыс енді басталды. Қысқа қамданған халықтың қарасы қалың. Қор жеткілікті. Біз күніне көмір тиелген 100-150 жүк көлігін жөнелтеміз, – дейді қойма басшысы Никита Аносов.
Мұнда аталған көмір 15 800 теңгеден саудаланып жатыр. Былтырғы бағадан сәл жоғары. Қойма басшылығы себебін теміржол тасымалы тарифтерінің өсуінен деп түсіндіреді. Әйтсе де, белгіленген шекті сомадан асқан жоқ.
Аймақ атырабындағы көмір өндірудің өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорындардың бірі – «Рапид» ЖШС. Мұнда «қара алтын» ашық әдіспен емес, жерасты тәсілімен алынады. Сол себепті мұндағы көмірдің бағасы да басқаларға қарағанда едәуір жоғары.
– Біздің компания Үкіметпен 2001 жылдан бері келісімшарт негізінде жұмыс істеп келеді. Біз бұрын жабылған шахталардың орнында қайта құрылдық. Қазіргі таңда жаңа технологияларды пайдаланып, жерасты әдісімен көмір өндіреміз. Көбіне біздің өнімді «Ақтау» цемент зауыты тұтынады. Сапа бағаға сай, – дейді кәсіпорынбасшысы Андрей Белов.
Бұл көмір – облыс бойынша ең қымбат көмірдің бірі. Тоннасы – 25 мың теңге. Соған қарамастан өз тұтынушылары бар. Қарапайым халықтан гөрі өндіріс орындары мен арнайы мекемелер сатып алады. Әсіресе, апталық пешке ең тиімдісі осы дейді. Дегенмен көмір қоры жеткілікті болғанымен, ауылда көмір қымбат.
– Бізге көмір әкеліп сататындар жеткілікті. Жақында Шұбаркөл көмірінің тоннасын 22 мың теңгеден сатты. Еріксіз алдық. Темір жолдың бойында отырғандықтан бізде сәл арзандау. Алыс ауылдарға қиын. Оларға барғанша бірнеше есе өседі, – дейді Шет ауданына қарасты Жарық кентінің тұрғыны Алмас Жұмаділдә.
Иә, алыстаған саған қымбаттаған көмірге жеткізу құны да қосылады. Абай ауданы Южный кентінің тұрғыны Салтанат Бошанованың сөзінше, екі тонна көмір алу үшін 66 мың теңге жұмсаған. Жеткізушілер топ базаның өзінде баға 19 мыңнан екенін айтыпты. Сонда жай тасымалдап бергені үшін ғана 28 мың теңге алған.
Ауылдағы ағайын қыстан шығудың жолы «көмір түсіру мен малдың жемшөбі» дегенді айтады. Бірақ алғашқысының құны қалта қағып тұрғандай көрінеді.
Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ,
Қарағанды облысы